Alda

Kokapena

Alda haranaren erdialdean dago 815 metroko garaieran, Done Bikendi Harana eta Uribarri Harana artean, Haraneko Udalaren herriburua izanda, Madozek 1945-50 urteetan aipatzen zuen moduan: ”I. Eta bere udaleko herriburua” Eta segitzen du “Arabako probintzian dagoena (Gasteiztik 6 leg.), Kalagorriko diozesikoa eta Aguraingo zati jud.: Aldako herriburuko. Eta Uribarri-Harana SIT. Bi mendi-lerroen artean kokatuta dagoen lautada iparreko haizearen eraginez. LURSAILA mendiz inguratutako lautada emankorra da: klima hotsa eta osasuntsua, birikietako minak agertzen dira, 28 etxe nahiko eroso daude eta udaletxekoa.: honek kartzela badauka Era berean, 9 mutil eta 5 neska dituen eskola bat dago, bere maisua 17 anega gariren jabea da, 12 t´erdi irakaskuntzagatik eta 4 t´erdi parrokia-elizako (San Pedro Apostolua)sakristaua izateagatik, honako hau bi onuradunek zerbitzen zuten, haietako bat arima-zaintzaile lanak egiten zituena,”.

Hiribilduaren sorrera

Alda XIII. Mendeko agirietan agertzen da, 1256. urtean Alfonso X.ak Santikurutze Kanpezuri Forua ematen dionean eta mugetako bat “San George Alda” aipatzen duenean. Baseliza hau, gaur desagertuta, hilerrira doan bidearen ertzean zegoen. Berberiegoko Artxidianokontzaren parte izan zen.

Historian zehar leinu batzuk badira herrixka eta bere lurren gainean haien jauntasuna nagusitu dutenak, horretarako Enrike Trastamaranek, Gaztelako Erregeak 1376. urtean emandako sari bati esker, geroztik Gaonatar leinuaren jaurerria izan ziren 1545. urtera arte, orduan haien ondorengoen eskuetara pasa ziren, Lazkaotarrak, eta beranduago Campovillar markesen eskuetara. Alda Kontrastako jurisdikzioan egon zen 1659. urtera arte non Felipe IV.ak banatzera baimendu zuen errege-zedula bidez.